سیستم مدیریت پورتال پایگاه خبری نشاط شهر

درباره جشن‌های چهارشنبه سوری و سیزده‌ بدر ابهاماتی مطرح شده است. از جمله آنکه در منابع کهن از این جشن‌ها یادی نشده است یا این جشن‌ها شوم و نحس بودند! در صورتی که با بررسی روزهای گرامیداشت این جشن‌ها، در می‌یابیم که با ایزد تیر ارتباط دارند و ایزد تیر نشانه باران و تازگی است.

در تاریخ بخارای نرشخى آشکارا به برگزاری جشن سوری اشاره می‌شود:

آنگاه امیر سدید (به سراى) بنشست، [هنوز] سال تمام نشده بود که چون شب سورى، چنانکه عادت قدیم است آتشى عظیم افروختند (نرشخى، ١۳۶۳: ص ۳۷).

در شاهنامه فردوسی هم پس از داستان گذر سیاوش از آتش این ابیات آمده است:

سه روز اندر آن سور می در کشید

نبد بر در گنج بند و کلید

 

درباره سیزده به در هم با بررسی منابع کهن ایرانی می توان گفت اثری از نحس بودن سیزدهم فروردین مشاهده نمی‌شود. حتی وقتی به صورت ویژه درباره «سیزدهم فروردین» در منابع جستجو می‌کنیم، اشاره به فرخندگی این روز شده است. در آثارالباقیه بیرونی جدولی برای سعد یا نحس بودن روزها وجود دارد که در آن از سیزدهم فروردین با عنوان «سعد» یاد شده است (بیرونی، ١٣٨۶: ص ٣۵٩). این اشاره بسیار با اهمیت است و کاملا در تضاد با نحس بودن سیزده می‌باشد.

 

تردیدی نیست که این جشن‌ها با نوروز پیوند دارند. امروز مردم ما با چهارشنبه سوری به استقبال نوروز می‌روند و با سیزده‌به‌در به صورت رسمی به جشن‌های نوروزی پایان می‌دهند. جالب آنکه هر دو جشن با ایزد تیر یا تیشتر ارتباط دارند.

 

می دانیم که در گاهشماری ایرانی هر روز ماه نام خاصی داشته است و روز سیزدهم هر ماه را تیر روز می‌نامیدند. پس سیزده فروردین که مشهور به سیزده‌به‌در است با تیر ارتباط پیدا می‌کند و در تیر روز قرار دارد.

 

در برخی از متون مربوط به جهان ایرانی از جمله متون سعدی باستانی نام روزهای هفته به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسد سغدیان مانوی به روزهای هفته علاقه نشان دادند به طوری که نام روزهای هفته با نام‌های ایرانی به جا مانده است. بنا بر نوشته دکتر بدرالزمان قریب علاقه سغدیان مانوی به نجوم باعث شد که نام روزهای هفته به نام ستارگان در زبان چینی دخیل شود. قریب در این باره اینچنین نوشته است (قریب، ۱۳۸۶: ص ۲۷):

روز یکشنبه: mi، از سغدی mīr «مهر» (=میتره).

روز دوشنبه: mo، از سغدی māx، «ماه».

روز سه‌شنبه: yun-han، از سغدی wanxān/unxān، «ورهام/بهرام».

روز چهارشنبه: tie، از سغدی tīr، «تیر».

روز پنج‌شنبه: hu-wu-si/wen-mo-si، از سغدی urmazt، «هرمزد»

روز جمعه: na-xi، از سغدی nāxīδ، «ناهید».

روز شنبه: zhi-huan، از سغدی kēwān، «کیوان».

 

مشاهده می‌کنیم که چهارشنبه هم با تیر پیوند دارد. تیر ایزد باران است که بر خشکسالی چیره می‌شود و باران در فصل بهار که با نوروز آغاز می‌شود به اوج می‌رسد.

 

در طول تاریخ جشن‌ها با تغییراتی همراه بودند و عناصر نوینی به آنها افزوده می‌شده است. برخی از جشن‌ها در دوران قدیم اهمیت فراوانی داشتند و از یادها رفته‌اند و برخی دیگر از اهمیت کم‌تری برخوردار بودند اما به مرور اهمیت یافته‌اند. مهم این است که جشن های ایرانی همواره پاسدار هویت فرهنگی ایرانیان بوده‌اند.

 

 

کتاب‌نامه:

– قریب، بدرالزمان (۱۳۸۶). مطالعات سغدی. به کوشش محمد شکری فومشی، تهران: طهوری.

– نرشخى، ابوبکر محمد بن جعفر (١۳۶۳). تاریخ بخارا. ترجمه ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوى. تلخیص محمد بن زفر بن عمر. تحقیق محمد تقى مدرس رضوى. تهران: توس.

 

 

منبع: پایگاه خِرَدگان