سیستم مدیریت پورتال پایگاه خبری نشاط شهر

بخش سوم

جواد نوری:

بهار:

بهار شهری در استان همدان است با پیشینه تاریخی قابل توجه و‌ از قطب های مشهور کشاورزی کشور بشمار می رود و اشتهاری درخور دارد. این منطقه  از دیرباز به علت مسطح و دشتی بودن مراتع همچنین وجود قنات و رودهای دائمی در این شهرستان، کشاورزی وباغداری رونق فراوانی داشته است و زیر بنایی ترین شغل مردمان این منطقه کشاورزی و باغداری بوده و در سالهای اخیر با مکانیزه شدن کشاورزی ونیاز به تولید بیشتر و جستجوی زمین‌های بکر و حاصلخیر، بهاری‌ها اقدام به کشت فراسرزمینی در سایر استانها و حتی کشورهای همجوار نموده‌اند. و این رفتار در طی چند دهه باعث ایجاد روابط و امتزاج فرهنگی مردمان این دیار با شهرها و استانهای نزدیک و دور شده است و عمده شهرت مردمان این سامان کشاورزی و گسترش کشاورزی بوده و در سطح کشور نیز از اشتهار عمده ای برخور دارند.

 بهار در زمان قاجار بنا بر گزارش زین العابدین شیروانی: قریه ایست خلد نشان که جوانب اربعه اش واسع و باغات و بساتین خلد نما دارد و آب و هوایش بغایت نیکو و مردمان آن ترک و شیعی مذهب و اکثرا چاروادارند. ( زین العابدین شیروانی بستان السیاحه، ذیل عنوان بهار) همین مطلب جوانب اربعه واسع و آب و زمین برای کشاورزی و چارواداری ( اسب و استر و چارپایان دیگر برای حمل و نقل و... )داشتن توسط ایشان باعث شده بود تا برای خوانین منطقه اهمیت بسیاری داشته باشند.

 این منطقه به موازات اوج گیری دولت قاجاری و نفوذ فراوان ایل ترکمان قراگوزلو که تبار بهاری دارند در بدنه حاکمیت و همدان به نوعی در اعتلا و استقرار دولت قاجار سهم شایان ذکری داشت و از حامیان آن به شمار می رفت تدریجا جزو اراضی و متکلمات خانخانی (فئودالی ) سران طایفه قراگوزلو در آمد.

« اذکایی، ۱۶۷، ۱۳۸۱»

بهار بجز موارد فوق سرزمین حاصلخیز و پر نعمتی نیز بوده و محصولات کشاورزی و درآمدهای دیوانی آن همیشه مورد نظر ملاکان و اقطاع داران بوده، چنانکه نوشته اند: هزارخروار گندم محصول همین بهار تنها می شود ( همان) هزار خروار گندم برای طبقه زمین دار یا دهقان ( فئودال) طبعا از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. 

صفت و عنوان بهاری هم امروزه ناظر به سه تقسیم بندی ست، نخست عموم مردم و  ساکنان بهار به این اسم خطاب می شوند، دوم افراد شهیر و نامدار برخاسته ازین شهر نظیر عارف نامدار شیخ محمد بهاری(ره) و شیخ باقر بهاری(ره) و مرحوم دکتر عبادالله بهاری دانشمند و مرحوم رضا بهاری شاعر، موسیقی دان معروف و شهیر مرحوم علی اصغر بهاری و...که به زادگاه و اصطلاحا مسقط الرٱس خویش معروف و نامبُردارند و در واقع اشتهار ایشان در سطوح مختلف باعث شهرت بهار گردیده است و سوم آنکه نام خانوادگی رسمی و شناسنامه ای تعدادی از ساکنین منطقه، بهاری ست و گاه با پیشوند و پسوندهایی نیز همراه است، در این  پژوهش مختصر منظور ما در خصوص خاندان بهاری ست.

قراگوزلوها:

در مورد پیشینه تاریخی قراگوزلو و تبار ایشان پژوهش های متعددی صورت گرفته و رد ایشان را تا دوره سلجوقی پی گرفته اند، اینان از جمله اقوامی بودند که در دوره سلجوقیان به همراه دیگر ترکان وارد فلات ایران شده و در حدود همدان کنونی ساکن شدند. با یورش مغولان به ایران محل سکونت خود را در جستجوی مامن تازه‌ای به سمت غرب ترک کردند و تا حدود شام رفتند، پس از مدتی سکونت در شام و اشتهار به شاملو در دوره تیموری به ایران بازگشتند.‌ قهرمان میرزا سالور نوه محمد شاه قاجار می نویسد: وقتی امیرتیمور گورکانی متوجه شد که تعدادی از ترک زبانان از زمان هلاکو خان در شام متوطن شده اند، همه را کوچاند...چون به همدان رسیدند زمستان شد و رفتن غیر ممکن بود لذا اقامت کردند، بهار می شود چون می بینند مرکز قلمرو علی شکر( همدان و بهار) ییلاق باصفاست  فسخ عزیمت کرده ماندگار شدند( قهرمان میرزا سالور، جلد دهم،  ص ۷۹۱۷) این منطقه در دوره های مختلف تاریخی محل بروز و ظهور حوادثی تاریخی و جایگاه برآمدن شخصیت هایی بوده که در تاریخ نقش های اساسی ایفا کرده اند و در عرصه تاریخ ماندگار شده اند.

همچنانکه افرادی ازین طایفه مصدر امور نظامی واقع می شده نهایتا در اواخر دوره صفویه صاحب قدرت و مکنت شدند و با تکیه بر آن توانستند در نبردهای خان خانی پس از سقوط صفویان تا ظهور قاجاریان به فعالیت بپردازند و در روی کارآمدن دولت قاجاری نقش آفرینی کنند. تشکیل دولت  قاجاریه فرصت مناسبی فراهم آورد تا آنها نقش تاثیرگذاری در تحولات اجتماعی و سیاسی تاریخ ایران ایفا کنند… هرچه بر عمر حکومت قاجاریه افزوده شد، اهمیت قراگوزلوها نیز مضاعف گشت.( الوندی تبار، ۱۴، ۱۴۰۱)

و خاندان قراگوزلوی متاخر از ملاکین و متنفذین تاریخ سیاسی اجتماعی همدان در قرن اخیر بوده اند و معروفترین چهره های اینان همانا ناصرالملک بهاری نایب السلطنه و ضیاالملک و بهاالملک ست که عموما ایشان را با پسوند همدانی می شناسند و به همان نام معروف مانده اند، بسیاری از خاستگاه بهاری ایشان بی اطلاع اند( ما در این نوشتار فقط درمورد این سه تن و تنی چند از اقوام و بستگان و وراث ایشان، که به نوعی با بهار ارتباط داشته اند  سخن خواهیم گفت) گفتنی ست در منابعی خاندان قراگوزلو را برخاسته از روستا یا قریه شورین همدان و منابعی دیگر ایشان را برخاسته از کبودرآهنگ و... می دانند( مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران) پرویز اذکایی ایشان را به بهار منتسب کرده و پسوند بهاری را درکنار اسم ناصرالملک آورده است و برآن اصرار دارد( پرویز اذکایی قراگوزلو های همدان  بهره ی یکم )هوشنگ فرمند این موضوع را قویا رد می کند و ایشان را منتسب به شورین می داند( هوشنگ فرمند، نگاهی به مقاله قراگوزلوهای همدان) الوندی تبار هم ناصرالملک را متولد تهران نوشته است، ( الوندی ، قراگوزلو ها و ...) اما در هر حالت حضور و سلطه دائمی ایشان بر بهار چنان معروف و مشهور است که علاوه بر آنکه در اسناد گوناگون ذکر شده و ما در ادامه به آن خواهیم پرداخت باری این اسم برای عامه مردم همدان( دست کم در دوره مشروطه و محاصره اقتصادی همدان) مترادف با بهار است. و همچنانکه ذکر شد در انتساب ایشان به نقاط مختلف کوشش های زیادی صورت گرفته و می گیرد، در بهار نیز خاطرات شفاهی فراوانی از شیوه ملک داری ناصرالملک و دیگر خوانین رایج است و با درگذشت بسیاری از معمرین و حافظان و راویان بسیاری ازین مطالب به بوته نسیان و فراموشی سپرده شده و هیچگاه از صندوق سینه ها بر روی کاغذ نیامده است.

انتهای پیام/ص