سیستم مدیریت پورتال پایگاه خبری نشاط شهر

جواد نوری

قسمت ششم:

حسنعلی خان قراگوزلو پسر امیرتومان حسینعلی خان (ضیاءالملک دوم) پسر سرتیپ حسین‌قلی خان (ضیاءالملک اول) پسر حاج امان‌الله خان بهاءالملک بود که مالکان بیشتر روستاهای همدان و خوانین طایفه قراگزلو بودند. پدرش او را در سال ۱۲۸۴ خورشیدی برای تحصیل (احتمالا در رشته کشاورزی) به سویس فرستاد.

پس از بازگشت، ابتدا به رسیدگی به املاک و فوج همدان پرداخت که هر دو همچون لقب ضیاءالملک از پدر به او رسید. سپس حسب‌الامر دایی و پدرزنش ابوالقاسم خان ناصرالملک قراگوزلو که نایب‌السلطنه احمد شاه قاجار بود، به مدت یک سال و نیم متصدی گارد نیابت سلطنت شد.

( اذکایی ، قراگوزلوهای همدان بهره سوم)

ضیاءالملک در دوره پنجم مجلس شورای ملی به نمایندگی همدان انتخاب شد. نماینده دیگر همدان در آن دوره، سید عبدالوهاب رضوی از روحانیون شهر بود. مجلس پنجم در نهم آبان ۱۳۰۴ به انقراض سلطنت قاجار رأی داد و قدرت را به رضاشاه انتقال داد. در مجلس مؤسسان که در آذر آن سال برپا شد و با تغییراتی در قانون اساسی، سلطنت پهلوی را رسمیت بخشید، ضیاءالملک نیز عضویت داشت. 

اهمیت او برای این نوشتار بیشتر به جهت این است که به همراه بها الملک مالک نیم دیگر بهار بود. چنین معروف و مشهور است دستی نیز در استخراج و فروش آثار باستانی و عتیقه جات داشته و در ادوار نمایندگی خود برای تصویب قانون آزادی فروش عتیقه جات ایرانی در خارج یا رفع محدودیت فروش آنها، کوشش های فراوانی به خرج می داد. مباشرین و پیشکاران او نیز دستی در امر تجارت عتیقه داشتند. و بنا به داده های محلی، عتیقه های بسیاری را از نقاط مختلف بهار و اماکن باستانی استخراج کرده بودند.

اما در مورد کیفیت تقسیم بهار بین سه ارباب قراگوزلو  اطلاعی دردست نیست اینکه قریه بهار به چه شکلی بین مالکان سهم بندی شده و آیا این مالکیت مشاع بوده یا  محلات و نفوس ساکنین را هم در بر می گرفته یا فقط عواید و درآمدهای دیوانی و محصولات کشاورزی را شامل می شده است چیزی در این زمینه عنوان نشده است.  بااین همه در میان مردم خاطرات باقی مانده از شیوه ملک داری و مردم داری خوانین هنوز هست از جمله اینکه قوروق بهار محل جمع آوری خرمن های گندم در تابستان بوده و به آن خرمن جوقا می گفتند. این قسمت تحت سلطه و تسلط یا اقتدار ضیاالملک و بها الملک بوده و شامل محلات قلعه و عروس آباد و حسن آباد و کوی محمدیه و بخش های از سی متری کنونی و...، مشهور است که بهاالملک با رعیت بسیار مهربان و خوش برخورد بود و جلادت و سختگیری سایرین را نداشت، نام او بعنوان یکی از واقفین خیر اندیش و انسانهای وارسته همچنان در تاریخ همدان درخشان است، اما ضیاااملک چنین نبوده است،   یکی ازین خاطرات بهاالملک که عمومیت یافته جریان سید لطف الله خان است که در کتاب مشاهیر بهار آمده است که نایب ضیاالملک( احتمالا) یا بهاالملک بوده است که مختصر جریان به این صورت است که در زمان قحطی گندم سید لطف الله پیشکار یا نایب، انبار گندم خوانین  را خیرات مردم کرده و ایشان را از گرسنگی و مرگ حتمی نجات داده بود و پس از آن با اسب و به روایتی پیاده( به همراه چند معتمد ازجمله مرحوم سید اسماعیل پدر مرحوم حاج سید ابراهیم اصغری به کاخ و خانه اربابی بهاالملک در همدان و ( به روایتی تهران) رفته و چون چشم بهاالملک به سید لطف الله می افتد می پرسد که سید برای چه به اینجا آمده ای و در پاسخ می گوید که انبار گندمت را خیرات مردم کردم و اکنون ختم قرآن می کنم برای اموات شما. و بهااالملک در برابر این استواری و خلوص عقیده چاره ای نداشته و از سهم خویش گذشته است. ( نقل خاطره شفاهی مرحوم حاج یونس خاکزاد و مرحوم سید حسین مصطفوی)

ادامه دارد...

انتهای پیام/ص