سیستم مدیریت پورتال پایگاه خبری نشاط شهر

به گزارش نشاط شهر، مهرداد نهاوندچی، یک فعال محیط زیست در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در سال‌های قبل محیط زیست به عنوان کالای لوکس و تجملاتی تصور می‌شد اما در سال‌های اخیر محیط زیست به یکی از اولویت‌های اصلی در جهان امروز تبدیل شده است، اظهار کرد: محیط زیست و مسائل آن یکی از چالش‌های اصلی قرن بیست‌ویکم بوده و بحران‌های زیادی در این حوزه مانند جمعیت، آلودگی‌های آب، خاک، هوا، ریزگردها و... وجود دارد.

وی ادامه داد: از زمانی که وضعیت بهداشت در دنیا بهتر شد جمعیت جهان به 2 برابر یا چند برابر افزایش پیدا کرد و در دهه‌های گذشته با شکل‌گیری انقلاب صنعتی، کاهش منابع، مدیریت‌های غلط در منابع و توزیع نامتوازن آن جهان با بحران‌هایی روبرو شد که یکی از این بحران‌ها، بحران آب بوده است.

 افزایش مصرف یکی از عوامل بحران آب
این فعال محیط زیست یکی از عوامل اصلی در بحران آب همدان را افزایش مصرف عنوان کرد و گفت: به گفته مسئولان در سال ۱۴۰۰، مصرف ۱۸۰۰ متر بر ثانیه بوده اما در سال ۱۴۰۱ این میزان به ۲۳۰۰ متر بر ثانیه افزایش پیدا کرده در صورتی که در چند سال اخیر همدان افزایش جمعیتی نداشته اما مصرف آب صعودی بوده است که این موضوع می‌تواند یکی از عوامل به وجود آمدن بحران آب در همدان باشد.

وی تغییرات اقلیمی را یکی دیگر از عوامل بحران آب در همدان دانست و افزود: تغییرات اقلیمی شکل گرفته در استان همدان انکارناپذیر است و سال گذشته ۴۵ درصد بارش در استان همدان کاهش داشته که این موضوع هم مزید بر علت شده تا بحران آب در همدان شکل بگیرد.

نهاوندچی تصریح کرد: متأسفانه مسئولان هنوز تغییرات اقلیمی را نپذیرفته‌اند و به همین سبب نتوانستند برنامه‌ریزی خوب و دقیقی متناسب با این تغییرات برای کشور و استان همدان تهیه و تدوین کنند.

وی افزود: ۱۰ درصد آب کوهستان الوند برای آب شرب یک سال همدان کفایت می‌کند، همدان شهر هزارچشمه بوده و دکتر اذکایی در کتاب‌هایش این نکته را ذکر کرده، ۳۰ رشته قنات در استان همدان وجود دارد که همه فاضلاب‌بر و یا کور شده‌اند که اگر احیاء شوند بخش زیادی از آب مورد نیاز فضای سبز شهری را تأمین می‌کنند.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه در جهان به طور میانگین ۷۰ درصد منابع آبی صرف کشاورزی می‌شود اما در ایران حدود ۹۰ درصد و در استان همدان ۹۵ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، اظهار کرد: تنها یک تا 2 درصد آب همدان برای شرب اختصاص می‌یابد، در سال ۱۴۰۰ برای جمعیت ۷۰۰ هزار نفری همدان ۵۰ میلیون مترمکعب آب برای شرب مصرف شده است.

نهاوندچی با بیان اینکه در سال ۲۰۱۹، طبق پژوهش‌ها ۹۰ درصد برداشت سالانه ما از آب‌های زیرزمینی و تنها ۱۰ درصد از آب‌های سطحی بوده است، تصریح کرد: حدود 2/3 میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی به طور سالانه از منابع آبی همدان برداشت می‌شود در حالیکه نیاز آب شرب همدان ۵۰ میلیون مترمکعب است یعنی ۴۶ برابر میزان نیاز که در حال حاضر همان یک برابر را هم برای تأمین آب شرب نداریم.

 خروج آب پنهان از همدان با صادرات محصولات کشاورزی
وی ادامه داد: سالانه یک میلیون تن سیب‌زمینی در استان همدان برداشت می‌شود و این در واقع آب پنهان یا همان آب مجازی در اصطلاح محیط زیستی است که به شکل محصول از استان و کشور خارج می‌کنیم که ارزش این آب از میزان پول دریافتی از محصول بیشتر است و با این کار امنیت اکولوژیکی و غذایی در استان و کشور به خطر می‌افتد.

وی بیان کرد: سیب زمینی، چغندرقند، چغندر و سایر محصولات غیراستراتژیک پرآب‌بر شیره آب زیرزمینی استان همدان را کشیده و این محصولات متناسب با اقلیم امروز همدان نیستند و امروز دیگر نمی‌توانیم این الگوی کشت را ادامه دهیم.نهاوندچی اضافه کرد: تغییر الگوی کشت باید در کشاورزی استان اعمال شود اما یک شبه نمی‌توان به سیب‌زمینی کاران گفت دیگر کشت این محصول غیرمجاز است، باید برای صنایع سبز پاک سرمایه‌گذاری کرد؛ در واقع باید صنایع تبدیلی و گردشگری را کم‌کم جایگزین کنیم و بعد به تغییر الگوی کشت برسیم.

این فعال محیط زیست پایین بودن بهره‌وری در کشاورزی را یکی از ایرادات بزرگ این صنعت عنوان کرد و گفت: باید به سمت مکانیزاسیون کردن آبیاری‌ها حرکت کنیم و از آبیاری غرق‌آبی که مختص سال‌ها پیش بوده، فاصله بگیریم و به کاشت محصولاتی مانند زعفران، رازیانه و گشنیز که به آب کمتری نیاز دارند اما در عوض ارزش ریالی و دلاری بیشتری دارند، بپردازیم.

 مافیای آب امنیت کشور را به خطر انداخته است
نهاوندچی در ادامه به مافیای آب در کشور اشاره کرد و افزود: مافیای آب وضعیت ناهمواری را در کشور به وجود آورده به طوری‌که یک سوم تا نیمی از بودجه عمرانی کشور در 6 دهه اخیر به ساخت سد و سازه‌های آبی و انتقال آب اختصاص یافته در حالی‌که می‌توانستیم به جای اجرای این پروژه‌ها از طرح‌های جایگزین استفاده کنیم، کاملاً مشهود است که رانت و قدرت در این حوزه وارد شده که حتی امنیت کشور را هم به خطر انداخته است.وی ادامه داد: شبکه و زیرساخت آب در استان فرسوده است و طبق گفته مسئولان آب، ۳۰ درصد پرتی آب وجود دارد که در کشور این عدد ۲۵ درصد تخمین زده شده است و تاکنون به این موضوع پرداخته نشده که در حال حاضر باید توجه شود. این فعال محیط زیست اظهار کرد: چاه‌های غیرمجاز باید کاملاً شناسایی و مدیریت و قانون مدونی برای آنها تصویب و اجرا شود چراکه این چاه‌ها مشکلات زیادی را به همراه داشته‌اند.

نهاوندچی گفت: تغییر وضعیت از مدیریت انفعالی به مدیریت پیشگیرانه هم باید در دستور کار مسئولان قرار بگیرد، الان در نقطه‌ای هستیم که منبع آب همدان یعنی سداکباتان به اتمام رسیده و تازه به فکر چاره هستیم. تنها متکی بودن به یک منبع آبی یکی از ایرادات تأمین آب همدان است، اگر سد آلوده شود چه اتفاقی می‌افتد؟ یا اکنون که خشک شده چه تمهیدی اندیشه شده است؟

 فعالان محیط زیست مخالف انتقال آب هستند
وی با بیان اینکه به جای پیدا کردن منابع جدید آبی باید مدیریت هزینه داشته باشیم، اذعان کرد: باید بر روی منابع آبی موجود در استان مدیریت هزینه داشت، شما هیچ فعال محیط‌زیستی را پیدا نمی‌کنید که طرفدار انتقال آب باشد حالا این آب چه از تالوار یا هر جای دیگر باشد، یک خانواده پولدار را در نظر بگیرید که برای تأمین گرمایش خانواده خود راهکارهای زیادی دارند اما تراول‌های خود را می‌سوزاند که این مثال استان همدان است، همدان به واسطه کوهستان الوند و قنات‌ها آب زیادی داشت اما به این روز افتاده است.

این فعال محیط زیست بیان کرد: طبق مبحث اکولوژیکی محیط زیست اگر یک سنگ از یک کوه و یا منطقه جابه‌جا شود اکولوژی آن منطقه به هم می‌ریزد، از نظر فنی و عمرانی شاید انتقال آب از یک نقطه به نقطه دیگر راحت و قابل اجرا باشد اما از نظر محیط زیستی پیچیدگی دارد چراکه باید تأثیرات این پروژه بر پایین دست و بالادست، تأثیرات اجتماعی و اقتصادی آن دیده شود و حتی حقابه‌های محیط زیستی و اثراتی که بر طبیعت حیات‌وحش و یا اثرات مختلفی که در آینده به همراه دارد، در نظر گرفته شود.

نهاوندچی ادامه داد: وقتی حقابه‌های محیط زیست رعایت نشود ضریب زیست‌پذیری کاهش پیدا می‌کند و این مسئله مهمی برای آینده است، اگر بخواهیم ضریب تاب‌آوری سرزمین را افزایش دهیم باید اجازه دهیم آبی که متعلق به محیط زیست است، به طبیعت برگردد.

وی مطرح کرد: وجود پیوست ارزیابی‌های محیط زیست برای پروژه‌های کلان به صورت قانون درآمده و باید این پیوست در طرح‌ها درنظر گرفته شود اما در استان همدان تاکنون برای طرح انتقال آب از تالوار ۱۴۰۰ میلیارد تومان هزینه شده اما هیچ پیوست محیط زیستی ندارد.

نهاوندچی با بیان اینکه آب تالوار حوزه آبی مشترک بین استان‌های کردستان، زنجان و همدان است، تصریح کرد: اگر بخواهیم بدون هیچ بررسی و مطالعه‌ای آب را منتقل کنیم به طور قطع تبعات اجتماعی بسیاری به همراه خواهد داشت، شاید مردم در مبدأ گمان کنند که آب برای آنهاست اما احتمالاً آن آب یک منبع مشترک باشد هر چند از نظر اجتماعی تعارضات و اختلافاتی را به وجود بیاورد.

مطالعات بررسی کیفیت آب تالوار انجام نشده است
وی با اشاره به اینکه حتی در موضوع کیفیت آب که اهمیت بسیار بالایی دارد، مطالعات دقیقی انجام نشده است، بیان کرد: در حال حاضر نمونه‌هایی از آب تالوار برداشته شده، دکتر هوشنگ قمرنیا استاد تمام گروه مهندسی آب دانشگاه کرمانشاه اعتقاد دارد که آرسنیک موجود در این آب ۱۴ برابر حد مجاز است و تأکید دارد که مجری طرح باید زیرسؤال برود که چرا مطالعات و پژوهش‌ها پیش از شروع پروژه انجام نشده است.این فعال محیط زیست اظهار کرد: این انتقال آب یک انتقال اضطراری بود و ما حق نداریم بیش از حد توان آنجا آب برداشت کنیم، کما اینکه ۸۰ درصد منابع آب تالوار هم کاهش پیدا کرده، در گذشته چیزی حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب بوده در حالیکه اکنون ۱۲۰ میلیون مترمکعب است و طبق گفته استاندار سهم همدان از این آب ۳۰ میلیون مترمکعب است.

وی اضافه کرد: وزارت نیرو میزان آب موجود در تالوار را بین استاهای همدان، زنجان و کردستان تقسیم می‌کند اما نمی‌توانیم تمام آب موجود را مصرف کنیم؛ بخشی از آن آب حقابه محیط‌ زیست است و باید به سفره‌های آب زیرزمینی و طبیعت برگردد که اگر تمام ذخیره‌های آب استفاده شود مشکلاتی مانند دشت کبودراهنگ برای این منطقه به وجود خواهد آمد.

 عملکرد جزیره‌ای در حوزه محیط زیست آسیب‌زاست
نهاوندچی تصریح کرد: عملکرد جزیره‌ای سازمان‌ها یکی از مشکلات موجود در حوزه محیط زیست است، جهادکشاورزی الگوی کشت را تعیین می‌کند، وزارت نیرو میزان آب را مشخص می‌کند، وظیفه سازمان محیط زیست نظارت و حفظ محیط زیست است اما تمام امور به صورت جزیره‌ای انجام می‌شود؛ حقابه‌های محیط زیست در استان همدان رعایت نشده که اگر شده بود فروچاله نداشتیم و دچار بحران آب نشده بودیم.

وی توسعه پایدار را مهمترین راهکار برای وضعیت پیش‌آمده در زمینه آب بیان کرد و گفت: البته توسعه پایدار یک مفهوم بسیار پیچیده و گسترده‌ای است و به راحتی نمی‌توانیم به آن دست پیدا کنیم. وی بیان کرد: در زمینه توسعه پایدار هم در استان کاری انجام نشده و تشکیل کمیته‌ای برای تحقق این موضوع پیشنهاد می‌شود تا هم مسائل محیط زیستی آن رعایت شود و هم توانمندی‌های اشتغالی و اقتصادی در آن شکل بگیرد و الگوی کشت مناسب که پیش از این صحبت شد در اینجا محقق خواهد شد.

 زنگ خطر مهاجرت در پی بحران آب
این فعال محیط زیست خاطرنشان کرد: هنوز با توسعه پایدار فاصله بسیار زیادی داریم، باید شاخصه‌ها تعیین و به سمت آن حرکت کنیم که اگر این اتفاق نیفتد ضریب زیست‌پذیری با کاهش مواجه خواهد شد و روستاها خالی ازسکنه می‌شود و حتی مهاجرت گسترده‌ای از خود شهر همدان به شهرهای دیگر خواهیم داشت و این خطر بسیار بزرگی است و تغییر بافت اجتماعی شکل می‌گیرد.

وی با بیان اینکه نباید از مقوله صرفه‌جویی غافل بود، گفت: میزان مصرف آب در همدان به صورت چشمگیری به دنبال تغییر سبک زندگی امروزه ما افزایش داشته، بودجه‌های هنگفتی صرف هزینه‌های انتقال آب و سازه‌های عمرانی در حوزه آب می‌شود اما یک هزارم این بودجه صرف فرهنگ‌سازی مصرف نشده است، باید تفکر صرفه‌جویی در همه بخش‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی نهادینه شود.

نهاوندچی افزود: برنامه‌ریزی‌ها باید براساس تغییر اقلیم در استان همدان و منطبق بر بدترین سناریوها باشد، تأمین منابع مختلف آب برای شرب، داشتن مدیریت هزینه، آینده پژوهی دقیق در حوزه آب و محیط زیست از جمله مواردی است که باید به آن‌ها توجه شود.

انتهای پیام/ص